Nơi ở và làm việc của Nhà xuất bản Sự Thật

Nhà xuất bản Sự thật, tiền thân của Nhà xuất bản Chính trị quốc gia - Sự thật ngay nay, ra đời ngày 5-12-1945 do Tổng Bí thư Trường Chinh trực tiếp phụ trách và chỉ đạo. Trong suốt chặng đường xây dựng và phát triển, Nhà xuất bản luôn gắn bó mật thiết với cách mạng Việt Nam, góp phần tích cực trong việc giữ vững và mở rộng trận địa tư tưởng của Ðảng.  

Ngày đó, sau khi Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản Tuyên ngôn độc lập, khai sinh nước Việt Nam dân chủ cộng hòa (2/9/1945). Nhà xuất bản ra đời với tư cách là một cơ quan chính trị và lý luận của Đảng, có nhiệm vụ công khai Chủ nghĩa Mác - Lê nin; chủ trương, đường lối của Đảng trong cán bộ, đảng viên và nhân dân. Cơ quan hoạt động trực tiếp dưới sự lãnh đạo của Tổng Bí thư Trường Chinh. Sau đó, từ năm 1946, Trung ương giao cho Ban Tuyên giáo phụ trách đơn vị, trực tiếp là đồng chí Lê Văn Lương.

Sau ngày toàn quốc kháng chiến chống thực dân Pháp bùng nổ (19/12/1946), nhiều cơ quan của Trung ương phải di chuyển ra ngoài vùng Thủ đô Hà Nội để đảm bảo an toàn. Nhà xuất bản Sự thật cũng di chuyển ra vùng Quốc Oai, Hà Tây (nay thuộc Hà Nội) rồi lên thủ đô kháng chiến ATK Định Hóa. Từ năm 1949 đến 1950, nhà xuất bản Sự thật nơi ở và làm việc tại xóm Hin Trang, sau đổi thành xóm Cây Hồng và nay là xóm Bản Chang, thuộc xã Sơn Phú. 

Các cán bộ của Nhà xuất bản Sự thật ở trong ngôi nhà sàn to nhất vùng, đồng chí Khuất Duy Tiến được giao phụ trách, ông Lê Đôn Tá (bí danh Lê Chính) làm nhiệm vụ đánh máy, sửa bản thảo kiêm văn thư của đơn vị. Đồng bào các dân tộc nơi đây đã hết lòng giúp đỡ đơn vị về nhà ở, nồi nấu ăn, chiếu nằm và cả chăn đắp. Anh em cán bộ cũng hướng dẫn, cùng các cháu thiếu nhi tập văn nghệ, mở lớp bình dân học vụ cho người dân, từ đó tạo mối quan hệ gắn bó khăng khít.

Ngày đó, cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp bùng nổ rất ác liệt, mặc dù trong điều kiện khó khăn và thiếu thốn, phải di chuyển nhiều nơi, Nhà xuất bản Sự thật thực hiện chuyên môn hóa, giao cho một bộ phận riêng phụ trách biên tập nên số lượng sách xuất bản đa dạng và phong phú hơn, nên đã tổ chức xuất bản được hàng trăm đầu sách quan trọng góp phần truyền bá chủ nghĩa Mác - Lê-nin; phổ biến đường lối cách mạng của Ðảng; sách phục vụ cuộc kháng chiến trường kỳ. Năm 1951, Nhà xuất bản đã xuất bản các Văn kiện Ðại hội II của Ðảng và hàng trăm đầu sách, hàng vạn bản in giới thiệu, giải thích văn kiện, sách chính trị, thời sự phổ thông... là những cuốn sách mỏng, in khổ nhỏ, phù hợp điều kiện của cuộc kháng chiến. Đây chính là giai đoạn đơn vị có số lượng đầu sách xuất bản nhiều nhất trong những năm kháng chiến chống Pháp. Số lượng bản in có cuốn đến 5.000-6.000 bản. Trong số tác phẩm đã xuất bản, đáng chú ý có cuốn “Tuyên ngôn Đảng Cộng sản” do Chủ tịch Hồ Chí Minh lược dịch. Đây là cuốn sách mang tính phổ thông, dễ hiểu, dễ nhớ, phù hợp trình độ cán bộ, đảng viên lúc bấy giờ. Hay cuốn “Tôi đã thấy gì ở miền đất tự do Việt Nam” của Leo Phighe, Ủy viên Trung ương Đảng Cộng sản Pháp sau khi ông đến tham quan vùng căn cứ địa Việt Bắc.

Sau Chiến thắng lịch sử Ðiện Biên Phủ và Hội nghị Giơ-ne-vơ về Việt Nam (1954), miền bắc được hoàn toàn giải phóng, tháng 10-1954, Nhà xuất bản cùng các cơ quan trung ương của Ðảng và Nhà nước trở về Hà Nội.

Hình 1: Bia di tích lịch sử địa điểm nơi ở và làm việc của Nhà xuất bản Sự thật giai đoạn 1049-1950.

Ngày nay, nơi là vẫn còn quả đồi năm xưa nhưng ngôi nhà sàn đã không còn nữa mà được thay thế bằng nhà văn hoá xã Sơn Phú. Bên cạnh nhà văn hoá có tấm bia ghi lại sự kiện thời gian Nhà xuất bản sự thật đặt trụ sở làm việc ở đây trong giai đoạn 1949-1950.