Đình – Đền – Chùa Vân Dương là tổ hợp Đình – Đền – Chùa cổ, tọa lạc ở xóm Ngoài, làng Vân Dương, xã Hồng Tiến, thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên, cách trung tâm thành phố Thái Nguyên khoảng 20km, cách thị xã Phổ Yên 10 km và cách Thủ đô Hà Nội chừng 55km.
Đình làng Vân Dương
Trong tổ hợp, ngôi đình thờ Đức thánh Đuổm Dương Tự Minh, ngôi đền thờ hai vị thánh Cao Sơn, Quý Minh, còn ngôi chùa thờ Phật. Cụm di tích nằm ở trung tâm làng Vân Dương. Tương truyền, Đình Vân Dương xưa kia to nhất vùng, nhưng trong thời kì kháng chiến chống Pháp (1945 - 1954) phải thực hiện “tiêu thổ kháng chiến” nên đình bị tháo dỡ. Hiện nay, ngôi đình được thu nhỏ giống như ngôi đền cổ kính, kiến trúc có một gian hai dĩ, bốn mái đao cong và hậu cung. Hiếm có di tích nào còn lưu giữ được nhiều hiện vật quý như đình Vân Dương, gồm có: bộ lộ bố (đồ khí trượng thờ), kiệu cổ dùng để rước trong hội làng ngày 25 tháng 10 (Âm lịch), án gian cổ được chạm khắc cầu kỳ tứ linh, tứ quý, đồ thờ, hoành phi, câu đối, đặc biệt 6 đạo sắc phong do các vua triều nhà Nguyễn phong cho làng thờ vị thần Cao Sơn Quý Minh (Dương Tự Minh).
Khác với những đình - đền khác, phong tục nơi đây có một nét khác biệt: lệ “ông 59”. Lệ “ông 59” có nghĩa mỗi năm đến hai kỳ lễ hội đền vào hai dịp Xuân - Thu trong làng người đàn ông nào đủ 59 tuổi, gia đình vẹn toàn, không có tang, đủ tư cách đạo đức thì sẽ được làng tín nhiệm “cất giữ “sắc phong”. Đến ngày 25 tháng 10 hội làng rước “sắc phong” ra đình làm lễ bàn giao, đây là một trong những phong tục, tập quán còn ít thấy trong văn hoá ở các làng quê Việt.
Chùa làng Vân Dương nằm sau Đình. Ngôi chùa của làng quê yên bình thờ Phật với tất cả sự từ bi hỷ xả và là nơi sinh hoạt tâm linh của nhân dân địa phương.
Với tất cả giá trị lịch sử, văn hóa đó, vào ngày 5/10/2010, UBND tỉnh đã công nhận tổ hợp Đình – Đền – Chùa Vân Dương là di tích lịch sử cấp Tỉnh.